Cơ quan Hợp tác quốc tế Nhật Bản (JICA) vừa đưa ra lộ trình thực hiện đường sắt tốc độ cao tại cuộc họp Ban chỉ đạo về các đoạn đường sắt cao tốc ưu tiên của Bộ GTVT. Các đoạn đường sắt tốc độ cao theo định hướng là Hà Nội - Vinh và TP Hồ Chí Minh - Nha Trang. Thứ trưởng Nguyễn Ngọc Đông và ông Ngô Thịnh Đức - Cố vấn cấp cao của Bộ trưởng chủ trì cuộc họp này.

Nhu cầu vận tải tăng cao

Theo các nghiên cứu của JICA về dự án đường sắt tốc độ cao các đoạn Hà Nội - Vinh và TP Hồ Chí Minh - Nha Trang, năng lực và tốc độ tàu trên đường sắt hiện tại bị hạn chế vì có nhiều nút cổ chai. Hơn nữa, cơ sở hạ tầng đường sắt xuống cấp và thiếu các biện pháp an toàn đường ngang nên hiệu quả khai thác kém, nhiều nguy cơ mất ATGT. Tốc độ tàu cũng bị giảm tại nhiều đoạn như Hòa Duyệt - Thanh Luyện, đèo Khe Nét, đèo Hải Vân.

Bên cạnh đó, nhu cầu vận tải đang ngày càng tăng cao, dẫn đến vượt quá năng lực vận chuyển của đường sắt hiện tại. Theo nghiên cứu đến năm 2030, nhu cầu vận tải đường sắt sẽ vượt mức 50 tàu/ngày/2 hướng. Đây cũng được coi là năng lực tối đa của tuyến đường đơn trên tất cả các đoạn. Hơn nữa với công nghệ đường sắt hiện nay, sẽ rất khó khăn khi chạy tàu hàng ở tốc độ cao trên 120km/h trên các đoạn ưu tiên.

Trong các kịch bản phát triển đường sắt Bắc - Nam mà đoàn nghiên cứu JICA đã đưa ra, 2 đoạn Hà Nội - Vinh và Nha Trang - TPHCM đã quá tải. Nghiên cứu cũng đề xuất 4 phương án phát triển đường sắt Bắc - Nam. Phương án A1: đảm bảo an toàn chạy tàu, với đường đơn, khổ 1000mm, tốc độ tối đa tàu khách 90km/h, tàu hàng 60km/h.

Thời gian chạy từ Sài Gòn - Hà Nội là 29,1h. Phương án A2: Phát huy năng lực vận tải trên đường đơn, với đường đơn, khổ 1000mm. Tốc độ tối đa tàu khách 90km/h, tàu hàng 60km/h. Thời gian chạy từ Sài Gòn - Hà Nội 25,4h. Phương án B1: Tăng cường năng lực vận tải nhờ đường đôi hóa và tăng tốc độ chạy tàu tối đa lên tới 120km/h với đường đôi, khổ 1.000mm, tốc độ tối đa tàu khách 120km/h, tàu hàng 70km/h, đường ngang đồng mức tự động. Thời gian từ Hà Nội - Sài Gòn là 15,6h. Phương án B2: Xây dựng đường đôi, tiếp tục nâng tốc độ chạy tàu tối đa lên tới 150km/h trở lên, khổ đường 1.435mm, đường ngang khác mức, điện khí hóa...

Huy động vốn thế nào?

Với các phương án đưa ra, mức đầu từ thấp nhất sẽ là 1,8 tỷ USD và cao nhất sẽ là 27,7 tỷ USD. Theo JICA, trước mắt căn cứ vào các nhu cầu thực tế, đoàn nghiên cứu cho rằng nên nâng cấp đường sắt Bắc - Nam theo phương án A2. Tuy nhiên có thể nâng lên mức B1 cho các đoạn có nhu cầu cao. Như vậy chi phí cũng sẽ lên tới hàng chục tỷ USD.

Vấn đề ở đây là với số tiền đầu tư lớn như vậy, cần có cách quản lý hiệu quả. Theo JICA đề xuất, có thể thành lập công ty đường sắt cao tốc (trong tương lai sẽ cổ phần hóa) có nhiệm vụ khai thác, bảo trì đầu máy, toa xe. Từ đó các ngân hàng quốc doanh, nhà đầu tư tư nhân trong nước và Nhật Bản sẽ cho vay hoặc góp vốn. Nhà nước sẽ gánh vác chi phí xây dựng hạ tầng. Và để hấp dẫn các nhà đầu tư tư nhân, cần có các biện pháp hạn chế rủi ro về lạm phát, biến động tỷ giá, giải phóng mặt bằng, lượng khách thấp hơn dự kiến...

Theo ông Nguyễn Văn Doanh - Phó Cục trưởng Cục ĐSVN, nghiên cứu của JICA vẫn còn một vài điểm chưa hợp lý cần phải chỉnh sửa. Đơn cử như nghiên cứu cho rằng tốc độ tàu hiện tại là 90km/h. Tuy nhiên thực tế chỉ có 2 đoạn đạt được tốc độ này, còn lại đều thấp hơn. Theo ông Doanh, với năng lực và thực tế trong tương lai, phương án A2 và một số đoạn nâng cấp lên B1 là hợp lý. Tuy nhiên, tính riêng số vốn giải quyết 7 nút thắt cổ chai đã có thể vượt quá dự kiến 1,8 tỷ USD, đấy là chưa kể mức độ trượt giá, biến động tỷ giá...

Ông Trần Quốc Đông - Phó Tổng giám đốc Tổng công ty Đường sắt Việt Nam cho biết, nhu cầu vận tải tuyến TP Hồ Chí Minh - Nha Trang thực tế cao hơn nghiên cứu của JICA nhiều. Hơn nữa hướng tuyến chưa được thảo luận với địa phương nên sẽ ảnh hưởng đến quy hoạch chung. “Hiện nhiều địa phương đã có quy hoạch cho đường sắt cao tốc. Phía Nhật Bản sớm tiếp tục làm việc với các địa phương có đường sắt đi qua để thống nhất và bổ sung nghiên cứu cho chính xác” - ông Đông cho biết.

Nguồn: Giaothongvantai.com