Không gian ngầm là một dạng tài nguyên quý báu cần được khai thác để trở thành "không gian thứ 2 của đô thị hiện đại”. Đó là nội dung cuộc hội thảo vừa được tổ chức tại TP Hồ Chí Minh. Hội thảo do Tổng hội Xây dựng VN phối hợp với Bộ Xây dựng; Bộ GTVT; UBND TP Hồ Chí Minh và Hội Không gian ngầm & Hầm quốc tế (ITA-AITES) tổ chức. 

Dự Hội thảo có Thứ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Ngọc Đông, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Thanh Nghị, cùng đại diện của một số địa phương, lãnh đạo các Hiệp hội chuyên ngành trong nước, quốc tế và đông đảo các nhà khoa học, chuyên gia nghiên cứu và các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực xây dựng công trình ngầm...

Không gian ngầm - một dạng tài nguyên quý báu cần được khai thác

Những ai quan tâm đến hệ thống giao thông đô thị ở VN đều biết việc khai thác không gian ngầm là vô cùng quan trọng, chia sẻ với mặt đất ngày càng hạn hẹp. Khai thác không gian ngầm ở VN mặc dù mới bắt đầu nhưng đã bộc lộ nhiều bất cập.

Vì vậy tại Hội thảo, hầu hết ý kiến của các chuyên gia đều khẳng định không gian ngầm là một dạng tài nguyên quý báu cần được tích cực khai thác để trở thành "không gian thứ 2 của đô thị hiện đại”, nhưng mỗi ngành, mỗi đơn vị khi tiến hành “ngầm hóa” các công trình đều phải tính đến sự kết nối với nhau.

Theo Tổng hội Xây dựng VN, trong khi quỹ đất ngày càng thu hẹp thì xu hướng phát triển không gian ngầm giữ vai trò quan trọng trong sự phát triển của các đô thị, nhất là các thành phố lớn như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Hải Phòng, Cần Thơ, Đà Nẵng...

Theo các chuyên gia, việc khai thác không gian ngầm phải được đưa vào chiến lược, quy hoạch và quản lý phát triển đô thị, đồng thời với việc xây dựng khung pháp lý và thể chế thực hiện tương ứng. Riêng đối với TP Hồ Chí Minh, một đô thị với dân số lên đến gần 10 triệu người thì việc khai thác không gian ngầm nhằm chia tải với mặt đất càng trở nên cấp thiết.

Ga Metro trong tương lai của TP.HCM

Hiện nay, TP Hồ Chí Minh đã có một số công trình ngầm như hầm vượt sông Sài Gòn và nhiều hầm ngầm của các cao ốc, hầm chui ngang đường và sắp tới là gần 60km metro của tuyến đường sắt đô thị đầu tiên sẽ đi ngầm đầu tiên... Và việc lập quy hoạch không gian ngầm đang được các sở, ngành chức năng của TP Hồ Chí Minh bắt tay vào thực hiện. Tuy nhiên, tốc độ xây dựng các công trình ngầm còn chậm so với yêu cầu, nhiều công trình còn bộc lộ những hạn chế. Một số công trình ngầm (xây dựng tầng hầm nhà cao tầng) đã có sự cố như hư hỏng, sụt lún, nứt gãy...

“Cần phải đưa không gian ngầm vào chiến lược phát triển đô thị”

Sự đông đúc của các “cư dân ngầm” đặt ra cho thành phố nhiệm vụ phải sớm thực hiện được quy hoạch không gian ngầm. Khai thác không gian ngầm là giải pháp thích hợp để tăng diện tích xây dựng nhằm nâng cao mật độ đô thị mà vẫn đảm bảo giao thông thông suốt, cung ứng đầy đủ nhà ở và các dịch vụ công cộng, góp phần phát triển đô thị bền vững và ứng phó với biến đổi khí hậu toàn cầu.

Để đạt được mục đích đó, song song với áp dụng và phát triển công nghệ tiên tiến trong xây dựng công trình ngầm thì đồng thời phải bổ sung chủ đề không gian ngầm vào chiến lược, quy hoạch và quản lý phát triển đô thị và xây dựng khung pháp lý và thể chế tương ứng. Khai thác không gian ngầm đô thị có những đặc điểm khác biệt hoàn toàn so với không gian trên mặt đất và trên cao, đòi hỏi không chỉ phải có thêm những hiểu biết nhất định về kỹ thuật mà còn phải có một hệ thống quản lý tốt, cùng với những cơ chế phối hợp chặt chẽ mới đảm bảo cho việc xây dựng và sử dụng không gian ngầm đô thị hiệu quả, bền vững.

Giao thông ngầm đô thị là những công trình ngầm có quy mô lớn, chi phí xây dựng cao nhưng đem lại những hiệu quả rất lớn mà hệ thống giao thông mặt đất, trên cao không thể thay thế được, đặc biệt là đối với các đô thị không còn nhiều quỹ đất. Phát triển giao thông ngầm đô thị của chúng ta so với thế giới vẫn là mới mẻ, hiện mới chỉ bắt đầu và đang gặp nhiều khó khăn trong các vấn đề quản lý, quy hoạch và khai thác. Các công trình hầm đường bộ Kim Liên, hầm chui ở Đại lộ Thăng Long, hầm vượt sông Sài Sòn đã hoàn thành đưa vào khai thác và bước đầu đã cho thấy hiệu quả cao, giải quyết được ùn tắc giao thông cục bộ.

Hệ thống hầm đi bộ qua đường ở Hà Nội đã được xây dựng tại 18 vị trí, nhưng chỉ có 3 vị trí trong nội thành được sử dụng nhiều, còn 15 vị trí trên vành đai 3 chưa có nhiều người dùng, thậm chí phải đóng cửa (do đường vành đai 3 vẫn đang trong giai đoạn hoàn thiện). Các gara, bãi đỗ xe ngầm chỉ mới được xây dựng gắn liền với tầng hầm tòa nhà, chứ chưa có bãi đỗ xe ngầm công cộng riêng biệt nào được đầu tư xây dựng. Các tuyến đường sắt đô thị (có đoạn đi ngầm) số 2, số 3 ở Hà Nội và tuyến số 1, số 2 ở thành phố Hồ Chí Minh mới đang được triển khai, là mong mỏi của nhân dân và kỳ vọng giải quyết ùn tắc giao thông nhưng đang có xu hướng chậm tiến độ, cơ chế quản lý vận hành còn đang trong giai đoạn xây dựng. Những tồn tại nêu trên có nhiều nguyên nhân, ngoài khó khăn về vốn thì các nguyên nhân cơ bản là thiếu khung pháp lý, thiếu cơ chế phối hợp và thiếu hụt nguồn nhân lực cần thiết.

Hội thảo khai thác không gian ngầm vừa được tổ chức tại Tp Hồ Chí Minh

Trong các luật ban hành gần đây, phát triển giao thông ngầm đô thị nói riêng và không gian ngầm đô thị nói chung đã được đề cập nhưng chưa đủ, chưa thống nhất và chưa chi tiết. Khung pháp lý quan trọng nhất về đất đai là Luật Đất đai lại chưa đề cập cụ thể tới quản lý, khai thác không gian ngầm đô thị (trong lòng đất). Các khung pháp lý có liên quan khác cũng chưa đề cập hoặc chưa đề cập rõ ràng, chặt chẽ tới phát triển không gian ngầm đô thị, cần phải bổ sung như khung pháp lý về quản lý, về quy hoạch, về tài chính. Sự chưa đầy đủ của khung pháp lý về quản lý khiến cho hệ thống công trình ngầm hiện nay đang được quản lý riêng theo từng ngành, chưa có sự phối hợp quản lý, thậm chí riêng từng ngành cũng chưa được quản lý có hệ thống nên trên thực tế là các đô thị lớn của chúng ta chưa có một sơ sở dữ liệu chia sẻ về công trình ngầm và không gian ngầm đô thị.

Tại Hội thảo, TS Nguyễn Hoàng Giang, Viện Nền móng và Công trình ngầm FECON đã đưa ra những rủi ro trong xây dựng công trình ngầm. Theo ông, trong những năm tới, việc TP Hồ Chí Minh và Hà Nội xây hệ thống tàu điện ngầm, bãi giữ xe ngầm đặt ra thách thức lớn cần phải nghiên cứu, đánh giá các rủi ro và đưa ra các biện pháp xử lý phù hợp.

Kết thúc hội thảo, các đại biểu đều khẳng định, việc phát triển không gian ngầm là xu thế tất yếu của phát triển đô thị trong thế kỷ 21. Vì vậy, cần thiết phải có quy hoạch không gian ngầm, có cơ quan quản lý thống nhất và đặc biệt phải nhanh chóng tập hợp các dữ liệu về hệ thống công trình ngầm tại các đô thị để phục vụ việc đầu tư khai thác không gian ngầm. Trong định hướng phát triển, các đô thị cấp 1 và cấp 2 của VN cần thiết phải tính đến quy hoạch không gian ngầm.

Nguồn: Giaothongvantai.com